Vertigo Nedir? Vertigo Çeşitleri Nelerdir?

SAĞLIK, 29 Haziran 2024 14:37

Vertigo, kişinin kendisini ya da çevresinde gördüklerini dönüyor ya da hareket ediyor gibi algıladığı histir. Baş dönmesi ve denge kaybına neden olan vertigonun şiddetine göre, mide bulantısı, terleme ve kusmada yaşanabilir. Vertigoya, labirentit, migren, iç kulak, beyin veya duyusal sinirlerde yaşanan bir sorun neden olur.

En belirgin özelliği kişide dengesizlik yaratması olan vertigo, baş dönmesi olarak da anılsa da her baş dönmesi yaşayan kişide vertigo görülmez. Vertigonun altında yatan nedenin araştırılması ve ona göre tedavi seçenekleri uygulanmalıdır.

Vertigo Çeşitleri Nelerdir?

Vertigonun kaynaklandığı bölgeye göre çeşitleri periferik ve santral vertigo olarak ikiye ayrılmaktadır. Periferik vertigo Kulak Burun ve Boğaz Hastalıkları Bölümünün, santral vertigo ise Nöroloji Bölümü, uzmanlık alanına girmektedir.

Santral vertigo nedir?

Beyinden kaynaklanan rahatsızlıklar sonucu meydana gelmektedir. Santral vertigolar, beyinde tümör, kanama, damarlarda anevrizma ya da beyin damarlarının farklı bozukluklarından kaynaklanabilmektedir. Hastanın detaylı hikayesi ve fiziksel muayene sonucu hangi vertigo türü olduğu belirlenebilmektedir. Santral vertigoda hastalar Nöroloji Bölümü’ne yönlendirilmektedir.

Periferik vertigo nedir?

Periferik vertigo kulaktaki denge merkezinin etkilenmesine bağlı olarak dengenin bozulmasıdır. Periferik vertigoya kulak hastalıklarının yanı sıra boyun ağrıları gibi kas iskelet sistemindeki herhangi bir sıkıntı, hipo- hipertiroidi ya da hipoglisemi gibi metabolik hastalıklar da neden olabilmektedir. Hasta vertigo şikayetiyle geldiği zaman ilk olarak kulakla ilgili bir sıkıntısı olup olmadığına bakılmaktadır. Hastalardan genel metabolik tetkikleri istenmektedir. Şeker, kolesterol, trioit, karaciğer ve böbrek fonksiyon testleri ayrıca kişinin tansiyonuna kadar bütün tetkiklerine bakılmaktadır. Çünkü bunların hepsi vertigo ataklarını tetikleyebilmektedir. Vücuttaki herhangi bir dengesizlik vertigo ataklarıyla kendini gösterebilmektedir.

Vertigo Neden Olur?

Vertigo daha çok iç kulaktaki dengenin çalışma biçimindeki herhangi bir sorun ve beynin belirli bölümlerinde ortaya çıkan sorunlar durumunda görülür. Vertigo'nun en belirgin semptomu olan baş dönmesine genellikle iyi huylu paroksismal pozisyonel vertigo (BPPV) ve labirentit neden olur. İç kulakta yer alan problemler, kulak enfeksiyonları, beyindeki sorunlar, ilaçların yan etkileri ve migren vertigoya neden olur. Vertigoya sebep olan baş dönmeleri aşağıdaki nedenlerden kaynaklanıyor olabilir:

Labirentit; İç kulaktaki denge sisteminin bulunduğu labirentin denilen yapıların iltihaplanması ya da enfekte olmasına labirentit hastalığı denir. Labirentit hastaları sıklıkla baş ağrısı, kulak ağrısı, görme değişiklikleri, kulak çınlaması veya işitme kaybı gibi sorunlar yaşar.

Meniere hastalığı: Kulak içinde bulunan endolenf denilen sıvının basıncında artış baş dönmesine neden olur. Baş dönmesi şiddetlidir ayrıca kulak çınlamaları, dalgalanan işitme kayıpları ve kulaklarda dolgunluk hissi de meiniere hastalığına eşlik edebilir.

Vestibüler nörit: Denge siniri dediğimiz vestibüler sinirinin iltihaplanması ile ortaya çıkan baş dönmesidir. Vestibüler nörit, labirentite benzer ancak hastanın işitme duyusunu değiştirmez. Vestibüler nörit hastaları baş dönmesi, mide bulantısı ya da bulanık görme sorunları yaşayabilir.

Akustik nöroma: Akustik nöroma, kafa sinirini çevreleyen dokudan kaynaklanan iyi huylu bir tümördür. Yavaş büyüyen ve çevre dokulara yayılmayan akustik nöroma tümörün bulunduğu kulakta işitme kaybına neden olur.

Bening Paroksismal Pozisyonel Vertigo (BPPV) : Vertigonun en yaygın nedeni Bening Paroksismal Pozisyonel Vertigodur (iyi huylu paroksismal pozisyonel vertigo). Halk arasında kristal oynaması olarak adlandırılır. İç kulaktaki denge merkezinde bulunan kristallerin yarım daire kanallarından düşmesi sonucu oluşmaktadır. Baş hareketleri ile tetiklenen baş dönmesi tipiktir. Hastalar genellikle yatakta, sağdan sola dönerken ya da sırt üstü yattığında baş dönmesi yani vertigo yaşarlar.

Kronik orta kulak enfeksiyonları ve Kolesteatom: kronik orta kulak enfeksiyonları, orta kulakta kanserli olmayan bir cilt büyümesinin oluşmasına neden olan kolesteom iç kulağa etki ederek baş dönmeleri, vertigo ve işitme kayıpları gibi rahatsızlıklara sebep olabilirler.

Vertigo Belirtileri Nelerdir?

Vertigoda ortaya çıkan baş dönmesi ile kendinin veya etrafındaki alanın döndüğü hissi, denge kaybı, mide bulantısı, yüzün bir anda sararması, terleme ve gözlerin kontrolsüz hareketleri nedeni ile odaklanamama görülür. Bunlarla birlikte vertigo da karşılaşılan belirtiler genel olarak şunlardır:

Baş dönmesi ve denge kaybı
Cildin solgunlaşıp, sararması
Mide bulantısı ve kusma
Terleme
Kulakta basınç ve çınlama
Gözlerin kontrolsüz şekilde hareket etmesi ve odaklanamaması
İşitme kaybı
Nadiren bilinç kaybı
Baş ağrısı

Baş dönmesi

İç kulak kristallerinin yerinden oynaması (BPPV) aniden başlayan, kısa süreli olmakla beraber baş dönmesi yapan, bulantı hissi veren bir hastalıktır. Bir denge organı olan iç kulağın içinde gözle görülemeyecek kadar küçük kum tanesi gibi kristaller bulunur. Bunlar; darbe, uzun süreli yolculuklar, geçirilmiş üst solunum yolu enfeksiyonları gibi birçok nedenle yerinden oynayarak denge sistemini uyarır. Genellikle etkilenen kulağa bağlı olarak kritik bir pozisyonda, belirli bir süre sonra ortaya çıkan, sonra kendiliğinden gerileyen, tekrarlanan hareketler ile şiddeti giderek azalan, baş dönmesi ile karakterize bir tablodur. Hastalarda ilk belirtiler genellikle yataktan kalkarken ya da yatağa uzanırken, özellikle de yatakta bir taraftan diğer tarafa dönerken oluşur.

Hastalığın oluşumunda iç kulakta dengenin sağlanmasında görevli yapılardan parçaların kopması ve buna bağlı olarak bu bölgedeki sıvıların dengensinin bozulmasına neden olmaktadır. Bu parçaların neden koptuğu çoğu vakada hala net olarak ortaya konulamamıştır. Travma, meniere hastalığı, otoskleroz gibi kulak rahatsızlıkları, santral sinir sistemi hastalıkları ve iç kulak tümörleri gibi nedenler bu duruma neden olabilmektedir.

Bulantı ve kusma

Hastalar genellikle vertigo ile ilgili şikayetlerini tanımlarken zorluk çekmektedirler. Vertigonun bulguları, farklı nedenlere bağlı olarak değişebilmektedir. Hasta, çevresinin veya kendinin hareket ettiğini veya döndüğünü ifade eder. Bu duruma bulantı, kusma, terleme ve anormal göz hareketleri eşlik edebilir. Yakınmalar birkaç dakika ile başlayıp, saatlerce sürebilir. Bazen bu şikayetler sabit ve sürekli bazen de atak şeklinde görülebilir. Vertigonun başlangıcı, bir harekete veya pozisyon değişikliğine bağlı olabilir.

Vertigo Tanısı Nasıl Konur?

Vertigo tanısında hastanın hikayesi veya fiziksel muayenesi çok önemlidir. Tam bir kulak burun boğaz ve nörolojik muayenesi ve denge muayenesi yapılır. Bu muayeneler sonrası kafamızda bir fikir belirir. İlk aşamada santral (nörolojik hastalıklar kaynaklı) mi yoksa periferik mi (Kulak kaynaklı) olduğu tespit edilmeye çalışılır. Bu sırada yaptığımız denge testleri bizim için yol göstericidir. Bunlar;

Romberg'in testi: Hasta ayaklarını bitişik ve kollarını yanlarında tutarak gözlerini kapatır. Hastanın dengesiz hissetmesi merkezi sinir sisteminizle ilgili bir sorununuz olduğu anlamına gelir.

Fukuda-Unterberger'in testi: Hastanın gözleri kapalıyken 30 saniye boyunca olduğu yerde yürümesi istenir. Hastanın dönmesi ya da bir tarafa eğilmesi iç kulak labirentinde bir sorun olduğunu bu durumun da baş dönmesine neden olduğu anlaşılır.

Dix Hallpike testi nedir: Vertigonun en sık nedeni BPPV’yi tespit etmek için yapılır. Dix hallpike testi hastanın başı 45 derece yana çevrildikten sonra arkaya yatırılıp, baş yaklaşık 30 derece aşağıya sarkıtıldığında ortaya çıkan istemsiz göz hareketi gözlenmesi ile konur. Gözde spontan atma, kendiliğinden atma denilen hareket takip edilmektedir. Ayrıca Roll( spin yuvarlama) testi de tanı konmasına yardımcıdır.

Baş dürtü testi: Hasta sabit bir hedefe odaklanırken başını hafifçe iki yana hareket ettir. Hastayı muayene eden doktoru başın hareket halindeyken göz hareketlerini kontrol etmeye yardımcı olmak için iç kulak denge sisteminin nasıl çalıştığını kontrol eder.

Vestibüler testi: Hastanın iç kulak problemini tanımlamaya yardımcı olmak için birkaç farklı testi içerir. Bir hedefi takip etmek için gözlerinizi hareket ettirirken, başınızı ve vücudunuzu hareket ettirirken ve hatta kulak kanalına ılık ve soğuk su verildikten sonra bile göz hareketi tepkilerini izlemek için gözlerin üzerine gözlükler yerleştirilir.

Tüm bu testlere ek olarak BT (bilgisayarlı tomografi) ve Manyetik rezonans görüntüleme (MRI) istenebilir.

Vertigo Nasıl Tedavi Edilir?

Vertigo tedavisi mümkün olan bir hastalıktır. Tedavi seçenekleri, semptomların şiddeti, altta yatan nedenler ve hastanın tıbbi geçmişine göre değişebilir. İlaçlar, fizik tedavi, cerrahi müdahaleler ve yaşam tarzı değişiklikleri, vertigo tedavisinde kullanılan yaygın yöntemlerdir.

Vertigo tedavi planı burada nedene yönelik olarak uygulanır. En sık görülen pozisyonel vertigo(Benign) kristal oynamasının olduğu vertigo tipi düzeltme manevralarıyla tedavi edilebilmektedir. Bening pozisyonel vertigoda uygulanan manevralar bulunmaktadır. Epley, Semont, Barbekü gibi isimlerle anılan manevralarla düzeltilebilmektedir. Manevralardan önce hastalara ilaç verilmemesi gerekmektedir. Düzeltme manevraları seanslar şeklinde olmaktadır. Tekrarlama süresi hastaya göre değişmektedir. Baş dönmeleri çok şiddetliyse ve kulakta birkaç kanalda birden kristal oynaması olmuşsa aynı zamanda ilaç tedavisi de yapılmaktadır.

Diğer sebeplerle olan vertigolarda ise ilaç tedavileri, kulak içine enjeksiyon tedavileri,denge rehabilitasyon tedavileri çok nadiren de olsa cerrahi tedavileri yapılmaktadır.

Vertigosu Olanlar Nelere Dikkat Etmelidir?

Düzensiz ve yetersiz uyku kişilerin dinlenememesine ve vertigo da dahil birçok hastalığa davetiye çıkarmaktadır. Düzenli ve yeterli uykuya herkesin özen göstermesi gerekmektedir.
Stresten uzak durulması, yani kişiyi strese sokan faktörlerin kişinin hayatından çıkarılması gerekmektedir. Aşırı stresin bağışıklık sistemini de olumsuz etkilediği için stresten uzak durmak önemlidir.
Güçlü bir bağışıklık sistemiyle vertigo dair birçok hastalıktan korunabilmek mümkündür. Bu sebeple sağlıklı ve taze gıdalar tüketilmeli, aşırı tuzlu, yağlı ve işlenmiş gıdalardan uzak durulmalıdır.
Vitamin ve mineral değerlerinin, özellikle D vitaminin normal seviyelerde olması da yine bağışıklığın kuvvetli olmasını sağlamaktadır.
Vertigo tedavisinden sonra hareketli sporlardan ve ani hareketler yapmaktan kaçınılmalıdır.
Bol sıvı tüketilmeli, kahve, kola ve çikolata gibi kafein içeren yiyecek ve içeceklerden uzak durulmalı ayrıca sigara kullanımına son verilmelidir.

Vertigo Semptomları Hafifletilebilir mi?

Vertigosu olan kişiler günlük yaşamlarında uygulayacakları bazı tedbirler ile vertigo semptomlarının ortaya çıkmasını önleyebilir ve/veya semptomları hafifletebilirler. Bunlar:

Günlük yaşantıda başı hızlı hareket ettirmekten kaçınmak
Gece kalkarsanız ışıkları açmak
2 veya daha fazla yastık ile başı yükselterek uyumaya çalışmak
Yataktan kalkarken yavaş bir şekilde kalkmak
Baş dönmesi anında hemen oturmak
Dönme hissi oluştuğunda sessiz ve karanlık bir odada uzanmak

Vertigo Hakkında Sık Sorulan Sorular

Vertigo hastalığı nedir?

Vertigo, kişi başı dönmediği halde etrafındaki nesnelerin döndüğünü düşünmesine neden olan bir histir. Şiddetli yaşandığında kişi deyim yerindeyse dünyası dönüyormuş gibi hisseder, ayakta dahi duramaz. Genellikle iç kulaktaki denge sisteminde meydana gelen bozukluktan kaynaklanır.

Vertigo nasıl bir histir?

Denge kristallerinin kayması olarak bilinen vertigo, dış dünyanın sürekli hareket ettiği ve döndüğü hissine kapılmaktır. Bu dönme yukarıdan aşağıya veya sağdan sola doğru gerçekleşebilir.

Vertigo kendiliğinden geçer mi?

Vertigo genelde kendiliğinden geçer. Ancak vertigonun yarattığı baş dönmesi çok şiddetliyse ve çok sık aralıklarla tekrar ediyorsa kulak burun boğaz doktoruna görünüp vertigoyu yönetmenizi ve baş dönmesi gibi semptomları hafifletmeye yardımcı tedavi seçenekleri sunmasını sağlamalısınız.

Baş dönmesi ve vertigo farkı nedir?

Baş dönmesi sık karşılaşılan bir durumdur. Normal bir baş dönmesinde anlık sersemleme, denge kaybı ve hatta bayılma yaşanabilir. Vertigo da ise sanki sizin veya çevrenizin dönüyormuş gibi hissedersiniz ve normal bir baş dönmesinden çok daha şiddetli olur.

İç kulak ve vertigo ilişkisi nedir?

İç kulak bilindiği gibi denge organımızdır. Burada yer alan kanallarda gözle görülemeyecek çok küçük kum tanesi gibi partiküller vardır. Darbe, uzun süreli yolculuklar, geçirilmiş üst solunum yolu enfeksiyonları gibi birçok nedenle bu kristaller yerinden oynayarak denge sistemini uyarırlar. Hastamızın bazı baş hareketlerinde ise; bu kristaller yer değiştirecek ve baş dönmesi atağı kaçınılmaz olacaktır.

Vertigo denge kaybı yapar mı?

Vertigo zaten denge kaybının semptomu olan bir baş dönmesidir. Evet vertigo denge kaybı yapar.

Vertigo atak süresi nedir?

Vertigo atağı genelde bir kaç saniyeden birkaç saate kadar sürebilir. Bu sebebe ve hastalığın şiddetine göre değişir.

Vertigo nörolojik bir hastalık mıdır?

Santral Vertigo nörolojik bir hastalığın belirtisidir. Ancak periferik vertigo kulak hastalığıdır.

Evde vertigo nasıl geçirilir?

Vertigo belirtileri yaşadığınız zaman yani başınız döndüğü zaman oturmanız, gözleriniz kapatmanız, bir şeyi yerden alırken eğilmek yerine çömelmeniz, uyurken yüksek yastık kullanmanız gerekir.

Vertigoya hangi bölüm bakar?

Hastalar genellikle baş dönme şikâyetleri ile acile nöroloji bölümlerine başvurur. Vertigonun detaylı incelemesi kulak burun boğaz hekimi tarafından gerçekleştirilir.

Vertigo tedavisi var mıdır?

Vertigo, altta yatan sebepler belirlendikten sonra çeşitli düzeltme manevraları, ilaçlar ve gerektiği durumlarda yani altta yatan sebebe bağlı olarak cerrahi müdahaleler ile tedavi edilebilmektedir.

Vertigo olanlar yediklerine dikkat etmeli mi?

Vertigo hastalarının merkezi sinir sistemini uyaran kahve, alkol gibi yiyecek ve içeceklerde uzak durması istenir. Ayrıca bol su tüketimi vertigoyu rahatlatır.

Vertigo baş ağrısı yapar mı?

Vertigolu hastada stres etkisi, boyun kaslarının kasılması gibi sebeplerle baş ağrısı görülebilir. Ayrıca migrenöz vertigo dediğimiz çok sık rastlanmayan vertigo çeşidinde baş ağrısı ön plandadır.

Vertigo üzüntüden olur mu?

Kan basıncı düzensizlikleri, diyabet, anksiyete ve üzüntü vertigoyu şiddetlendiren sebeplerdendir. Tek başına neden olmaz.

Vertigo en çok kimlerde görülür?

Baş dönmeleri her yaşta görülse de 65 yaş ve üzeri kişilerde daha yaygındır. Vertigo ayrıca hamilelik döneminde ve kulak enfeksiyonu olan hastalara da ortaya çıkabilir.

Başka hastalıklar vertigoyu tetikler mi?

Başka hastalılar da vertigo hastalığını tetikleyebilir.

Vertigo krizlerinde ne yapılmalıdır?

Vertigoya bağlı olarak baş dönmesi hissettiğimizde öncelikle güvenli bir alana geçin. Oturun, hareket etmeyin, gözlerinizi kapatın ve kendinizi sakinleştirmeye çalışın.

Vertigo kalıtsal mıdır?

Vertigo kalıtsal bir rahatsızlık değildir. Bazı durumlarda genetik faktörler ya da genetik yatkınlık vertigo riskini artırabilir.

Vertigo nasıl oluşur?

Vertigo denge sisteminin herhangi bir ayağında bozulmasıyla oluşur. Sebep olan hastalığa göre vertigonun oluşma şekli farklıdır.

Vertigoda mide bulantısı olur mu?

Evet vertigo semptomlarını yaşamaya başladığınızda mide bulantısı da ortaya çıkar. Baş dönmesi dursa bile mide bulantınız bir süre daha devam edebilir ancak baş dönmesinin şiddetine bağlı olarak, baş dönmesi durduktan bir kaç dakika veya bir kaç saat içerisinde mide bulantısı da gitmiş olacaktır.

Stres vertigoya neden olur mu?

Stres, bazı durumlarda vertigoyu tetikleyebilmektedir. Stres vücutta adrenalin ve kortizol hormonu üretimine ve salgılanmasına neden olur bu da dengeyi sağlayan iç kulağı etkileyebileceği için vertigo semptomları tetiklenebilir.

SAĞLIK, 29 Haziran 2024 14:37

Yorumlar (0)